“Voor succesvolle digitalisering moeten overheden een integraal onderdeel zijn van en een gelijkwaardige bijdrage leveren aan een digitaal ecosysteem. Een ecosysteem dat bestaat uit IT- en technologiepartners, startups en academische instellingen. Ik zie een toenemende samenwerking tussen overheden en IT-bedrijven, omdat technologie steeds meer mogelijkheden biedt om maatschappelijke vraagstukken aan te pakken. Die samenwerking zien we niet alleen in Nederland, maar wereldwijd.”

“Ik noem vier gebieden waar technologie een meerwaarde kan bieden. Ten eerste in de zorg. Veel landen hebben te maken met een toenemende vraag naar ziekenhuiszorg als gevolg van de vergrijzing. Digitale gezondheidsmonitoringsystemen en elektronische medische dossiers kunnen gepersonaliseerde kwaliteitszorg buiten een ziekenhuisomgeving mogelijk maken, waardoor de druk op ziekenhuisfaciliteiten vermindert.”

“Een tweede gebied is de klimaatverandering. Technologie kan, bijvoorbeeld met behulp van sensoren, data verzamelen die wetenschappers betere inzichten geven en kan worden gebruikt om mensen in een vroeg stadium te waarschuwen voor bijvoorbeeld extreem weer.”

“Op het gebied van energie kan technologie ervoor zorgen dat energie veel efficiënter wordt gebruikt. En tot slot kan technologie overheidsinstanties helpen hun taken effectiever uit te voeren. Intelligente systemen zorgen ervoor dat voordelen snel en accuraat worden geleverd. Artificiële Intelligentie (AI) speelt in al deze domeinen een steeds belangrijkere rol, enerzijds door het werk van werknemers gemakkelijker te maken en anderzijds door de dienstverlening aan burgers te verbeteren. We onderzoeken de toepassingen van AI in verschillende overheidsdomeinen, uiteraard met de noodzaak van ‘vangrails’ in het achterhoofd.

Ik werk samen met overheden over de hele wereld en ik merk dat de Nederlandse overheid erg open staat voor samenwerking. In marktconsultaties en dialogen doet de Nederlandse overheid graag kennis op en leert ze van de ervaringen en innovaties van IT-leveranciers.”

“Als system integrator werkt KPN in partnerschap met andere IT-bedrijven en overheden, want alleen samen vind je antwoorden op complexe maatschappelijke vraagstukken. Wij komen bij veel verschillende overheden, van de zorg tot gemeenten. We zien dat ze veelal met dezelfde vraagstukken bezig zijn, maar dat niet altijd van elkaar weten. Dan voegt het waarde toe om best practices met elkaar te delen, want daarmee voorkom je dat iedereen het wiel opnieuw uitvindt. Zo kunnen we sneller met elkaar tot resultaten komen. Ook in samenwerking met andere IT-partners, die elk met hun eigen specialisatie bijdragen aan oplossingen.”

“Wat nodig is voor een goede samenwerking, is wederzijds inzicht in elkaars doelen en bedrijfsvoering. Dat gaat verder dan dezelfde taal spreken. Omdat maatschappelijke vraagstukken vaak complex en veelomvattend zijn, is het aan te raden om ze in subdoelen uiteen te zetten, met een duidelijke scope­afbakening. Met heldere doelstellingen en een stappenplan hoe je deze wilt bereiken. Zo houd je de energie erin, blijven de doelen helder, boek je sneller progressie en zorg je ervoor dat alle partners verbonden blijven.”

“Samenwerking in partnerschap gaat ook over het ondersteunen van de overheid bij het anticiperen op nieuwe wet- en regelgeving. Zoals eIDAS 2.0, die alle lidstaten verplicht om in uiterlijk 2026 voor alle burgers een digitale identiteit aan te bieden. Hiermee kunnen mensen veilig inloggen, zichzelf identificeren en een digitale handtekening zetten. Wij hebben hiervoor de Identity Wallet ontwikkeld, waar we op het iBestuur Congres meer over vertellen.”

“Het vergroten van het vertrouwen van burgers in de overheid begint met een goede dienstverlening. Daarmee kunnen medewerkers hun werk beter doen, bijvoorbeeld doordat ze alle relevante informatie snel inzichtelijk hebben. Goede dienstverlening gaat ook over het helpen van burgers buiten kantooruren, bijvoorbeeld met self service op digitale kanalen. Waarmee je als burger zelf gegevens kunt aanpassen als die niet kloppen. De overheid is nu vooral aan het zenden, dat kan veel interactiever.”

“Dit is allemaal mogelijk met huidige, innovatieve technologie. De overheid kan deze veel beter benutten als er een meer open samenwerking met de markt zou zijn. Die is er nu weinig, mede omdat de Nederlandse overheid krampachtig omgaat met het hele aanbestedingstraject. De aanbestedingswet biedt wel degelijk voldoende mogelijkheden om in dialoog te gaan met de markt. De ruimte om je door bedrijven te laten informeren en inspireren wordt nu vaak niet benut. De markt is daarentegen wel bereid om die samenwerking aan te gaan.”

“Een volgend kabinet kan voor het functioneren van de overheid een goede zaak zijn. In het diverse landschap van aanbestedende diensten zijn het vooral de grote overheidsorganisaties die de IT-functie op de juiste plek belegd hebben. Voorbeelden daarvan zijn de Belastingdienst, het UWV en de Kamer van Koophandel. Daarentegen zijn er ook overheidsorganisaties die geen doorzettingsmacht hebben als het gaat om generieke IT-voorzieningen. Terwijl dat wel noodzakelijk is om de gewenste digitale transformatie door te voeren en daarmee de dienstverlening en betrouwbaarheid naar burgers en bedrijven te vergroten.”

“Het aantal complexe, maatschappelijke vraagstukken maakt samenwerking tussen overheid en bedrijven eigenlijk gewoon noodzakelijk. De overheid kan dat echt niet alleen. Waar zij de oplossingen primair vanuit het gesprek en de regels zoeken, hebben bedrijven de middelen in huis om de oplossingen ook te genereren en te realiseren. Pak het dus samen op, zou je zeggen.”

“In de praktijk blijft men echter vaak met de rug naar elkaar toe leven en hoopt men in stilte dat de ander zal worden zoals men zelf is. Beide culturen zijn echter heel anders opgegroeid. Waar overheden in een bedachtzaam tempo zo klein mogelijke stappen vooruit nemen, streven bedrijven naar precies het tegenovergestelde. Waar de bron van continuïteit voor bedrijven vooral financieel van aard is, zit dat bij een overheid in de maatschappelijke functie. Waar datagestuurd werken bij de overheid nog in de babyschoenen staat en AI wordt gevoeld als een bedreiging, ziet een ICT-bedrijf data en machines juist als volwassen medebestuurders en AI als een veelbelovend middel om complexiteit te doorgronden. ”

“Ik zou vanzelfsprekend heel graag zien dat overheden en bedrijven de enorme hoeveelheid complexe, maatschappelijke problemen samen aanpakken. De technologie van bedrijven en de verbindende kracht van overheden kunnen elkaar daarbij versterken. Niet door technologie van bedrijven als assistent neer te zetten (technologie als een ‘tool’), maar door intelligent met machines samen te werken om tot rationele oplossingen te komen – die toch breed gedragen kunnen zijn (technologie als een ‘partner’).”

“Ik heb lang bij de overheid gewerkt en heb in mijn loopbaan vaak ervaren wat er niet goed gaat in IT-projecten. Ik heb een sterke mening hoe je dit anders kunt aanvliegen. Vanuit de overheid én vanuit leveranciers. In het kort: er moet veel meer dialoog zijn tussen de markt en de overheid. Nu schrijft de overheid vaak volledig dichtgetimmerde aanbestedingen uit, met een focus op wat er moet gebeuren als het fout gaat. Het is beter om vooraf, in dialoog met leveranciers, te verkennen waar de uitdagingen en potentiële valkuilen zitten en hoe je deze efficiënt kunt aanpakken.”

“Ook kunnen we als markt en overheid effectiever samenwerken als marktpartijen meer hun maatschappelijke verantwoordelijkheid nemen en bewijzen dat ze het vertrouwen van de overheid waard zijn. Dit kan bijvoorbeeld door het delen van risico’s en door als IT-leverancier ook zelf te investeren. Hierdoor kan de overheid op haar beurt meer focussen op het ‘wat’. Te vaak houdt de overheid zich nu bezig met het ‘hoe’. Soms wordt er zelf IT ontwikkeld, terwijl de expertise vaak in de markt te vinden is.”

“Neem bijvoorbeeld de Europese ID-wallet. Wij leiden een consortium dat in opdracht van de Europese Commissie een framework voor ID-wallets bouwt, waar straks alle nationale ID-wallets gebruik van gaan maken. Dit is een project dat laat zien dat goede samenwerking met de markt essentieel is. Kortom: een betere samenwerking begint met meer dialoog tussen overheid en markt, waarbij we de bestemming aan de overheid overlaten en de reis aan de markt.”

“Een effectievere samenwerking tussen overheid en markt begint met meer flexibiliteit, aan beide kanten. Marktpartijen zouden proactiever met de overheid kunnen meedenken, over de mogelijkheden die IT biedt of over de voorbereiding op toekomstige risico’s. Neem de noodzaak om je data veilig te houden als met quantumtechnologie straks de huidige beveiliging wordt gekraakt. Daar kun je nu al op anticiperen, maar dat moet je dan wel meenemen bij de inkoop van je IT-infrastructuur en toepassingen. Bij IT-trajecten gaat het vaak om langlopende contracten, als je het nu niet meeneemt dan ben je straks te laat. Ik vind dat we dat soort zaken als markt moeten aanbieden, ook als de overheid daar zelf nog niet om vraagt.”

“Meer flexibiliteit bij de overheid leidt ertoe dat innovatieve technologie beter wordt benut. De overheid hanteert strikte aanbestedingsregels en dat moet ook, vanuit wet- en regelgeving. Het probleem is echter dat innovatie daarmee vaak wordt uitgesloten. Het zou daarom goed zijn als er meer ruimte komt voor advies en voor dialoog. Laten we als marktpartijen en overheid samen periodiek bij elkaar komen om kennis te delen over grote ontwikkelingen zoals AI of quantum computing.”

“De meerwaarde van meer flexibiliteit en innovatie zie ik onder andere in de digitalisering van het contact tussen overheid en burgers. Het zou heel mooi zijn als het contact met burgers veel makkelijker wordt, waarbij het niet uitmaakt of je communiceert via brief, e-mail, chat, sociale media of op andere manieren. Nu zijn al deze communicatiemiddelen niet met elkaar verbonden en zijn veel werkprocessen binnen de overheid nog niet gedigitaliseerd. Als we dat wel voor elkaar krijgen, dan maken we een grote stap.”