Samen naar meer openheid
Interessante tijden…
‘Ik wens u interessante tijden toe’ gold in het oude China als een verwensing. En interessante tijden zijn het als het gaat om de informatierelatie tussen overheid, markt en samenleving. Het jaar 2024, het derde jaar waarin de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken actief was, was wat dat betreft weer een bewogen jaar.
Tekst Anneke van Houdt, Guido Enthoven
Beeld Bureau OMA
Wat ‘hoogtepunten’ uit 2024. Er is steeds meer aandacht voor de groeiende macht van Big Tech en de toenemende afhankelijkheid van Europa van bedrijven als Microsoft, Apple, Meta en Alphabet. In Amerika is een president gekozen die de eigenaar van het platform X – die tevens de controle heeft over 65 procent van de actieve satellieten – tot z’n voorgenomen ‘minister van Overheidsefficiëntie’ heeft benoemd. In het boek Nexus waarschuwt Yuval Harari voor de risico’s van AI; volgens hem is dit de eerste technologie die in staat is om nieuwe toepassingen te genereren én zichzelf kan reproduceren. En in Nederland gaf de serie De Toeslagenaffaire een indringend beeld van de pijn van de getroffen ouders en de manier waarop de overheid informatie gebruikte – of achterhield – als middel in de strijd.
Vanuit deze achtergronden bezien is het urgenter dan ooit dat we goed nadenken over de manier waarop informatie wordt geproduceerd, verwerkt en gedeeld. De maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken (MCOIG) ontwikkelt daar verschillende initiatieven voor; met als doel een gelijkwaardige informatierelatie te bewerkstelligen tussen overheid en samenleving.
Toen, nu en straks
Afgelopen voorjaar hebben we – met steun van het Programma Open Overheid van het ministerie van BZK – de eerste call for proposals uitgezet waar 34 interessante voorstellen voor werden ingestuurd. Uiteindelijk zijn elf van de projectideeën uit het netwerk van de coalitie geselecteerd, over transparantie van algoritmes, omgang met desinformatie, regie op eigen gegevens, ideeën voor een betere uitvoering van de Wet open overheid (Woo) en onderzoek naar de maatschappelijke baten van transparantie. Verderop in dit katern worden een paar projecten uitgelicht.
Urgenter dan ooit is dat we goed nadenken over de manier waarop informatie wordt geproduceerd, verwerkt en gedeeld
In mei organiseerde de coalitie in samenwerking met iBestuur de derde Woo-Ontbijtsessie over de ontwikkelingen rond de Wet open overheid. De Transparantieprijs werd dit jaar gewonnen door de gemeente Hoeksche Waard en uitgereikt door toenmalig staatssecretaris Alexandra van Huffelen. Aan het eind van de zomer viel onze voorzitter Frank van Ierssel onverwacht uit. Wij wensen hem uiteraard een voorspoedig herstel toe. Inmiddels is Martijn Bennis aangesteld als interim-voorzitter. Hij was tot dit jaar algemeen directeur van het ANP.
Het najaar kende een volle agenda met onder meer bijdragen aan het iBestuur Congres in de vorm van een sessie met Erna Ruijer van de Universiteit Utrecht samen met de ombudsman Rotterdam Marianne van den Anker over de manier waarop de informatiepositie van kwetsbare burgers versterkt kan worden (zie ook het interview met hen), de ECP Deelnemersspecial Burger Centraal, de bijeenkomst over informatieproblemen in het sociaal domein met Roel in ’t Veld, het VNG Uitvoeringscongres en het ECP Jaarfestival 2024 met verschillende sprekers uit het maatschappelijk middenveld.
In het licht van bovenstaande opgaven is er nog wel wat werk te doen en dat zien we ook als onze opdracht. Altijd met het perspectief om vanuit de maatschappij te verbinden en te agenderen en te zorgen dat die focus wordt meegenomen in alle lopende programma’s en in de uitvoering daarvan. Onze eerste call for proposals in 2024 is daarvan een goed voorbeeld en ook in 2025 zullen we vanuit de coalitie weer een call for proposals uitzetten.
We realiseren ambitieuze hervormingen die bijdragen aan een gelijkwaardige informatierelatie tussen burgers en de overheid
Actieplan Open Overheid en MCOIG
Het vijfde Actieplan Open Overheid heeft als thema Open voor iedereen. Het is een ambitieus plan dat zich richt op het bevorderen van een open en responsieve overheid en het verbeteren van de informatierelatie tussen overheid en inwoners. Het Actieplan Open Overheid 2023-2027 bevat 17 actiepunten verdeeld over zeven thema’s, onder andere gericht op het actief verzamelen van ideeën van burgers, het beter voldoen aan de informatiebehoefte van verschillende doelgroepen en het stimuleren van een cultuuromslag naar meer openheid binnen overheidsorganisaties.
Om de krachten tussen overheid en maatschappelijk middenveld te bundelen is het Programma Open Overheid een nauwe samenwerking aangegaan met de maatschappelijke coalitie Over Informatie Gesproken. Daarom is het Vijfde Actieplan Open Overheid ingedeeld naar de verschillende oplossingsrichtingen die de coalitie in haar manifest Over Informatie Gesproken voorstelt.
Het Programma Open Overheid heeft de coalitie gevraagd om de herijking van het Actieplan Open Overheid in 2025 uit te voeren. De samenwerking met dit brede netwerk van maatschappelijke organisaties en kennisinstellingen versterkt het maatschappelijk middenveld rondom open overheid. Daarmee bouwen we samen aan meer openheid en realiseren we de ambitieuze hervormingen die bijdragen aan een gelijkwaardige informatierelatie tussen burgers en de overheid.
Anneke van Houdt is netwerkmanager MCOIG
Guido van Enthoven is kerngroeplid MCOIG
Open Government Partnership
Het programma Open Overheid van het ministerie van BZK ontwikkelt het Actieplan Open Overheid als onderdeel van het Nederlandse lidmaatschap van het Open Government Partnership (OGP). Vanuit het OGP is gerapporteerd dat Nederland juist ook vanwege de samenwerking met maatschappelijke organisaties voorop loopt en als innovatief wordt gezien.
Meer informatie: www.open-overheid.nl/over-open-overheid/actieplan-open-overheid
Deel dit artikel:
