Digitalisering en de menselijke maat

Het samenstellen van het programma van het iBestuur Congres is een proces van maanden. Een proces waaraan de congresorganisatie, de deelnemende overheden en private partners samen werken. Dit jaar waren zij het snel eens over het overkoepelende congresthema: digitalisering en de menselijke maat. Wat betekent dat voor de marktpartijen en wat doen zij ermee tijdens het iBestuur Congres? En – zo geven zij aan – de menselijke maat kan niet zonder diversiteit.

Door Peter Olsthoorn

Beeld Shutterstock

Noodzaak om te delen

Perry van der Weyden is country managing partner van Netcompany in Delft. Het van oorsprong Deense bedrijf levert IT-oplossingen voor publieke en private organisaties. “Netcompany wil digitalisering inzetten in het belang van burgers. Een voorbeeld daarvan is één loket om met de overheid te communiceren. Dat vereenvoudigt werk voor iedereen. De Deense overheidsstrategie om flexibele, herbruikbare IT-oplossingen te bouwen, heeft goed uitgepakt. Het burgervertrouwen in de Deense overheid is dan ook groot.”


“Nederlandse overheden proberen we ook met die filosofie te ondersteunen. Gebruikers staan hierbij centraal. We willen uiteindelijk op Europees niveau het verschil maken. Er is veel hergebruik in de veertien Europese landen waar we werken, bijvoorbeeld voor de douane waar men dezelfde Netcompany-Intrasoft inklaringssystemen gebruikt en dat scheelt een hoop in de kosten.”


“We helpen graag bij implementatie en ondersteuning en niet in het steeds opnieuw ontwikkelen van software. Op het komende congres spelen we in op het recente BIT-Advies over de noodzaak om te delen in ontwikkelingen en vormen van samenwerking. De overheid kan niet meer alles zelf bouwen of ieder voor zich werken. Daar sluit onze aanpak perfect bij aan.”


“Wij vinden dat de menselijke maat niet afhankelijk is van identiteit. Wel hechten we veel waarde aan diversiteit. We zien het zelfs als een concurrentievoordeel. Diversiteit in teams is essentieel voor innovatie en leidt vaak tot nieuwe, betere oplossingen.”

Perry van der Weyden

De Deense strategie heeft goed uitgepakt

Menselijke maat is ook ethiek

Wilco Riemersma leidt de sector Government van de adviesclub van CGI, voorheen beter bekend als Logica en CMG, hier actief met 2.000 mensen. Vanuit Rotterdam legt Riemersma nuchtere zienswijzen neer: “Onze overheidsprojecten draaien om mensen en toegankelijkheid, of dat nu voor Defensie, het COA, de politie of de IND is. De computer denkt niet na, maar verwerkt opdrachten. Bij de overheid digitaliseer je beleid. Neem een systeem voor proefverlof bij TBS. Je moet besluiten kunnen uitleggen in menselijke voorwaarden. Een van onze klanten, de SVB, begon het initiatief ‘Garage De Bedoeling’ voor meldingen van systemen en wetgeving die verkeerd uitpakken voor mensen, heel erg leuk. Dus de menselijke maat is ook ethiek, waar we ook met NLDigital aan werken voor bijvoorbeeld AI-toepassing.”


“In de sessie ‘Markt & Overheid’, over samenwerking, debatteren we over de afhankelijkheid van GPS voor positiebepaling; eenvoudig te manipuleren en gevoelig voor fouten. Bijvoorbeeld bij enkelbanden voor gestraften, verwerking van mest of defensievrachtwagens met munitie. CGI werkt samen met veel overheden om met Galileo, het Europees equivalent van GPS, daarin verbetering te brengen. En we helpen overheden om processen minder arbeidsintensief maken, bijvoorbeeld in waterschapsbeheer met behulp van beelden van sensoren in de ruimte.”


“Voor wat diversiteit betreft: CGI Nederland telt een kwart vrouwen, Government een derde, steeds meer in leidende posities. Gelukkig groeit dit snel, want de vrouwelijke blik op tech zorgt voor meer oog voor de menselijke maat, voor meer compassie. Vrouwen zijn ook heel goed in management, in aansturen. Genoemd navigatieprogramma wordt door een vrouw geleid. Vroeger moest een IT’er diep-technische kennis hebben en programmeren. Dat was een klassiek mannelijke expertise. Nu ligt het accent op processen modelleren, en de code wordt daarop gegenereerd. Dat opent de weg naar mensen met wellicht minder technische bagage, maar meer overzicht. We zetten minder nerds in voor diversere teams.”

Wilco Riemersma

Je moet besluiten kunnen uitleggen in menselijke voorwaarden

Meer tijd voor maatwerk

Dieneke Schouten is operationeel directeur Centric Public Sector Solutions. “Slimme technologische oplossingen maken de dienstverlening van overheidsinstanties klantgerichter en efficiënter en leveren hen meer tijd op om inwoners persoonlijke en kwalitatieve aandacht te geven. Sterker nog; digitalisering biedt juist meer ruimte om de menselijke maat te versterken. Centric draagt daar graag haar steentje aan bij door innovatieve oplossingen te ontwikkelen die het mogelijk maken efficiënter te werken waardoor er meer tijd vrijkomt om maatwerk te leveren. We hebben dat bijvoorbeeld gezien bij de intake, beoordeling en automatische afhandeling van aanvragen in het kader van het Besluit bijstandsverlening zelfstandigen (Bbz), waarbij gemeenten veel geld bespaarden doordat ondernemers zelf hun informatie verzamelden en invulden. Hierdoor kwam tijd vrij om gesprekken te voeren met ondernemers van wie de aanvraag extra aandacht nodig had.”


“Als onderneming bieden we daarnaast steeds meer eDiensten aan, niet alleen in het sociaal domein maar bijvoorbeeld ook voor burgerzaken, belastingen en leefomgeving. Met behulp van deze eDiensten kunnen inwoners zelf hun zaken regelen met hun gemeente, waar en wanneer ze ook maar willen via het apparaat van hun voorkeur. Dit legt minder beslag op de ambtelijke organisatie waardoor er meer aandacht besteed kan worden aan inwoners die niet of minder digitaal vaardig zijn en behoefte hebben aan ondersteuning.”

Dieneke Schouten

Digitalisering biedt juist meer ruimte om de menselijke maat te versterken

Technologie moet inclusief zijn

Anna van den Breemer- Kleene is public sector lead van Microsoft Nederland, dat al meer dan 35 jaar actief is in Nederland. “Microsoft richt zich op het creëren van vertrouwen in technologie, en op het bouwen van een samenleving waarin iedereen profiteert van de mogelijkheden ervan. Wij hebben een verantwoordelijkheid om de online veiligheid van mensen te waarborgen. Dit doen we onder andere door de rechten van gebruikers te beschermen, en door een verantwoordelijk gebruik van AI mogelijk te maken: besluitvorming ligt bij de mens, technologie is een hulpmiddel. Daarnaast moet technologie inclusief zijn - iedereen moet toegang moet hebben tot technologie, zodat iedereen kan profiteren van de (economische) mogelijkheden die het biedt.”


“Met het project Werk in het Vooruitzicht.nl leiden we, samen met het UWV, tienduizend mensen per jaar op voor de banen voor de toekomst, en samen met ABN Amro helpen we status­houders aan werk. Beide projecten richten zich op het verkleinen van de ‘skills gap’ op de arbeidsmarkt door het verhogen van technische skills. Op het iBestuur Congres streven we ernaar om meer partnerships aan te gaan en zetten we daarnaast in op het verhogen van de cyberweerbaarheid van Nederland. Het belang van cybersecurity voor de samenleving is sterk toegenomen, maar kennis onder het algemeen publiek, binnen bedrijven en in de politiek blijft achter. Hier willen we verandering in brengen.”


“Microsoft investeert in de Nederlandse economie en samenleving met vertrouwen én inclusiviteit als uitgangspunten. We streven volledige inclusiviteit na in de meest brede vorm; van gender en etniciteit tot mensen met een beperking. Dit leidt tot betere technologieproducten en -diensten, waar uiteindelijk de hele samenleving van profiteert.”

Anna van den Breemer- Kleene

Je moet besluiten kunnen uitleggen in menselijke voorwaarden

Digitale interacties moeten groener

Rob Nijman is client relationship executive voor Centrale Overheid van IBM Nederland dat met 1.200 medewerkers actief is in ICT-technologie en -diensten. “Wij hebben de burger doorgaans niet als eindklant, maar wel als belangrijkste persoon. Veel van onze producten en diensten zijn voor de processen of de bedrijfsvoering van overheidsorganisaties zelf of samenwerkende overheden; een deel wordt ook ingezet voor de interactie tussen de burger en bedrijfsleven met de overheid, zoals een systeem voor subsidieaanvragen. We gaan dan tot het uiterste voor vertrouwen in de technologie, voor de aanvragende ondernemer en de ambtenaar. We denken dan samen, met meerdere betrokkenen, over gebruiksgemak en publieke waarden als non-discriminatie, toegankelijkheid c.q. inclusie. Die ontwikkeling gaat veel sneller en intensiever dan voorheen. Vroeger was het voornamelijk een opdrachtnemer-opdrachtgever verhaal.”


“We laten zien hoe publieke waarden en maatschappelijke opgaven centraal staan, bij de bouw en het draaien van applicaties maar ook bij het ontwikkelen van methoden en technologie om Publieke Waarden centraal te stellen. Voor het aanstaande congres richten we ons op klimaatproblematiek, vooral op het noodzakelijke energiebewustzijn; belangrijk voor iedereen. Dat geldt ook voor de ICT-infrastructuur en datacenters van de overheid, en hun energieverbruik. Er is enorme potentie voor verbetering en die gaan we samen met inkoopverantwoordelijken van de overheid bespreken. Wat zou het mooi zijn als de digitale interacties van de overheid met burger en bedrijfsleven groener worden.”


“Het aandeel vrouwen binnen IBM is enorm gestegen, het is een wereldwijd aandachtspunt. IBM richt zich sterk op diversiteit in het algemeen. Zoals met de formulering van vacatures, dat we niet enkel traditionele IT’ers aanspreken maar ook nieuwe groepen. IBM maakt dat onderdeel van een omvangrijk mondiaal programma, Be Equal, dat hamert op diversiteit. Ik zie onze werkomgeving veranderen en ook dat leidt tot meer menselijke maat door diversere invalshoeken.”

Rob Nijman

We richten ons vooral op het noodzakelijke energiebewustzijn

Gebruiker centraal benaderen

Erwin Angelier is Leader Public Sector bij Google. “We helpen overheden en bedrijven dromen, bouwen en transformeren met onze producten en diensten. We zien dat digitale transformatie in de publieke sector mensen centraal moet stellen. Anders is het moeilijk ons in te leven in de gemiddelde technologiegebruiker en kunnen we niet inzoomen op wat echt belangrijk voor hen is met digitale oplossingen. Het gaat om het creëren van een vertrouwenscontract en tijd besteden aan het praten met overheidsbestuurders en besluitvormers, uitzoeken wat ze echt nodig hebben van hun technologieleverancier en die inzichten terugbrengen naar interne teams om niet alleen onze diensten te verbeteren.”


“Binnen Google streven we ernaar om alle transformationele inspanningen met de gebruiker centraal te benaderen. Het beter begrijpen en gebruiken van data, het verder optimaliseren van bedrijfsprocessen en het beter bedienen van burgers en bedrijven zijn belangrijke gebieden die Google Cloud in zijn sessies tijdens het iBestuur Congres zal behandelen. Ook belangrijke onderwerpen rond verantwoorde AI, ethiek en duurzaamheid komen aan bod.”


“De wereld is een complex weefsel van verschillende sekses, ideeën, kleuren, achtergronden, ervaringen en perspectieven die moeten worden omarmd voor succesvolle digitalisering; vooral voor overheidsdiensten die voor de grootste maatschappelijke uitdagingen staan. Natuurlijk is de noodzaak voor vrouwelijke rollen groot, maar de ‘human touch’ is meer dan genderdiversiteit. Meer diversiteit binnen een hele organisatie, niet alleen leiderschap, leidt tot meer innovatie, efficiëntie en uiteindelijk betere digitale dienstverlening voor klanten en burgers.”

Erwin Angelier

Bedrijven en burgers beter bedienen

Drempels voor gebruik verlagen

Harm Erbé is director Digital Government bij Capgemini Invent. “Het gedachtegoed van het ontwerpen van en voor mensen gaat een expliciete vraag worden van publieke opdrachtgevers. In andere landen werken we al standaard vanuit deze benadering voor de overheid, in Nederland steeds meer. Het is belangrijk dat overheidsdiensten al in de verwerving vanuit dit perspectief werken. Het is goed om te zien dat mensgerichte digitale dienstverlening echt een speerpunt wordt. De opkomst van de menselijke maat vinden we bij Cap cruciaal voor verdere digitalisering van publieke diensten, teneinde drempels voor gebruik te verlagen.”


“We gaan tijdens het congres de toepassing van de menselijke maat concreet tonen, aan de hand van het voorbeeld van de dienstverleningsstandaarden van de Britse overheid. Die werkt al tien jaar aan digitalisering met de menselijke maat, met hele fraaie standaarden. In Nederland toetsen we technologie en projectmatige aanpak wel met een BIT-toets, maar de Britten hanteren heldere dienstverleningsstandaarden. Mensgerichte dienstverlening ligt verankerd in ontwerp en ontwikkeling, en iteratieve en multidisciplinaire werkenwijzen zijn voorgeschreven vanaf het eerste idee tot de volwassen dienst. Het is een holistische benadering die op landsniveau succesvol werkt. Wat kunnen wij in Nederland van het Britse traject leren?”


“Voor mij is diversiteit een harde randvoorwaarde voor het oplossen van complexe vraagstukken, want dit vereist echt multidisciplinair werken met hele verschillende perspectieven. Dat is de enige manier om tot goede oplossingen te komen voor complexe vraagstukken in de publieke sector, zeker met de menselijke maat als uitgangspunt. Sekse is één factor waarop we gelijkheid creëren, maar dit gaat verder: met inhoudelijke achtergrond, juristen, gedragswetenschappers en techneuten samenwerkend in teams; culturele achtergrond; leeftijden, karakters en denkwijzen. Ik denk bijvoorbeeld zelf vooral in patronen in informatie, maar ben minder goed in details doorgronden. Dus ik zoek in mijn teams mensen met oog voor details.”

Harm Erbé

De Britse overheid werkt met fraaie standaarden